Lato to czas wolności, słońca i… nierzadko pierwszej pracy. Dla wielu młodych ludzi, studentów czy nawet osób dorosłych, okres wakacyjny to idealna okazja do podreperowania budżetu, zdobycia doświadczenia, a czasem po prostu do poznania nowych ludzi. Jednak wraz z sezonowym zatrudnieniem pojawia się szereg kwestii prawnych, o których warto pamiętać, aby uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek. Niezależnie od tego, czy szukasz pracy w gastronomii, rolnictwie, czy przy organizacji imprez, znajomość swoich praw i obowiązków to podstawa.
Praca sezonowa i umowy cywilnoprawne: Umowa o dzieło czy zlecenie?
Wakacje to często festiwal umów cywilnoprawnych. Umowa o dzieło i umowa zlecenie to dwie najczęściej spotykane alternatywy dla umowy o pracę, szczególnie w kontekście pracy sezonowej. Ale czy wiesz, czym się różnią i na co zwrócić uwagę, podpisując jedną z nich?
Umowa zlecenie to umowa starannego działania. Podpisując ją, zobowiązujesz się do wykonania określonych czynności, np. obsługi klienta w kawiarni, pomocy na polu truskawek czy kolportażu ulotek. Kluczowe jest tutaj wykonywanie czynności, nie zaś osiągnięcie konkretnego, materialnego rezultatu. Zleceniobiorca nie jest podporządkowany pracodawcy w takim stopniu jak pracownik etatowy, co oznacza większą swobodę w organizacji czasu pracy, ale też mniejszą ochronę prawną. Ważne jest, by umowa zlecenie precyzowała zakres czynności, wynagrodzenie i termin jego wypłaty. Pamiętaj, że od umowy zlecenia co do zasady odprowadzane są składki ZUS (emerytalne, rentowe, chorobowe – dobrowolne, wypadkowe i zdrowotne), co zapewnia minimalny pakiet świadczeń.
Umowa o dzieło z kolei to umowa rezultatu. Podpisujesz ją, gdy zobowiązujesz się do stworzenia czegoś konkretnego i namacalnego – np. napisania artykułu, wykonania grafiki, stworzenia strony internetowej. To właśnie rezultat jest tutaj najważniejszy, a nie sam proces jego tworzenia. Od umowy o dzieło zasadniczo nie odprowadza się składek ZUS (chyba że umowa jest zawarta z własnym pracodawcą lub jest to jedyna umowa z danym podmiotem, a jej przedmiot odpowiada umowie o pracę). To sprawia, że wynagrodzenie jest wyższe, ale jednocześnie pozbawiasz się ochrony socjalnej.
Na co zwrócić uwagę? Przede wszystkim na treść umowy. Dokładnie przeczytaj, do czego się zobowiązujesz, jakie jest wynagrodzenie, terminy płatności i ewentualne kary umowne. Nigdy nie podpisuj umowy, której nie rozumiesz. W przypadku pracy, która ma charakter powtarzalny, wykonywanej pod kierownictwem i w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, mimo nazwania jej umową zlecenia czy o dzieło, może być ona w rzeczywistości umową o pracę. W takiej sytuacji możesz domagać się uznania istnienia stosunku pracy, co wiąże się z większą ochroną prawną, np. prawem do urlopu czy świadczeń z ubezpieczenia społecznego.
Prawa i obowiązki osób zatrudnionych na umowach sezonowych
Choć umowy cywilnoprawne dają większą elastyczność, niosą ze sobą też mniej praw niż tradycyjna umowa o pracę. Pamiętaj jednak, że nawet na zleceniu czy dziele masz prawo do:
- Ustalonych zasad wynagradzania: Wynagrodzenie powinno być jasno określone w umowie i wypłacane w ustalonych terminach.
- Bezpiecznych i higienicznych warunków pracy: Pracodawca, mimo umowy cywilnoprawnej, ma obowiązek zapewnić Ci bezpieczne środowisko pracy.
- Dostępu do informacji: Masz prawo wiedzieć, jakie dane są o Tobie przetwarzane i w jakim celu.
W przypadku umowy o pracę na czas określony (często stosowanej przy pracy sezonowej), Twoje prawa są znacznie szersze i wynikają z Kodeksu pracy. Należą do nich m.in. prawo do urlopu wypoczynkowego (proporcjonalnie do przepracowanego okresu), minimalnego wynagrodzenia, czy prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Obowiązki to przede wszystkim sumienne wykonywanie pracy, dbanie o mienie pracodawcy i przestrzeganie regulaminu.
Wypowiedzenie umowy o pracę – terminy i formalności. Jeśli pracujesz na umowie o pracę, pamiętaj, że jej rozwiązanie wymaga przestrzegania okresów wypowiedzenia. Ich długość zależy od rodzaju umowy i stażu pracy u danego pracodawcy:
- Umowa na okres próbny: 3 dni robocze (do 2 tygodni), 1 tydzień (powyżej 2 tygodni), 2 tygodnie (3 miesiące).
- Umowa na czas nieokreślony i określony:
o 2 tygodnie – jeśli staż pracy u danego pracodawcy wynosi mniej niż 6 miesięcy.
o 1 miesiąc – jeśli staż pracy wynosi co najmniej 6 miesięcy.
o 3 miesiące – jeśli staż pracy wynosi co najmniej 3 lata.
Wypowiedzenie umowy o pracę musi mieć formę pisemną. Pracodawca musi podać przyczynę wypowiedzenia umowy
Kiedy pracownik może rozwiązać umowę bez wypowiedzenia? Istnieją sytuacje, w których możesz rozwiązać umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia. To ważne prawo, które chroni Cię przed nadużyciami. Możesz to zrobić, gdy:
- Pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika, np. nie wypłacał wynagrodzenia, stosował mobbing, naruszał zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.
- Lekarskie zaświadczenie stwierdza szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na Twoje zdrowie, a pracodawca nie przeniesie Cię w odpowiednim terminie na inne stanowisko.
Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z Twojej winy również musi być uzasadnione i mieć formę pisemną.
Odprawy i świadectwa pracy. Po zakończeniu stosunku pracy (czy to przez rozwiązanie umowy, czy jej wygaśnięcie), pracodawca ma obowiązek wydać Ci świadectwo pracy. Jest to niezwykle ważny dokument, który potwierdza okres zatrudnienia, zajmowane stanowisko, tryb rozwiązania umowy, a także informacje o urlopie wypoczynkowym czy wykorzystanym urlopie bezpłatnym. Bez świadectwa pracy trudno będzie Ci udokumentować doświadczenie zawodowe.
Odprawa to świadczenie pieniężne przysługujące pracownikowi w określonych sytuacjach, najczęściej w przypadku zwolnień grupowych lub indywidualnych z przyczyn niedotyczących pracownika. W kontekście pracy sezonowej na umowach o pracę, odprawy są rzadkością, chyba że pracodawca decyduje się na masowe zwolnienia w związku z restrukturyzacją. W przypadku umów cywilnoprawnych odprawy co do zasady nie przysługują.
Podsumowując, wakacyjna praca to świetna przygoda, ale warto podchodzić do niej z głową. Dokładne czytanie umów, znajomość swoich praw i obowiązków oraz świadomość konsekwencji prawnych poszczególnych rodzajów zatrudnienia to klucz do udanego i bezstresowego sezonu. Nie daj się zaskoczyć i ciesz się latem – z pełną świadomością swoich praw! Masz jeszcze jakieś wątpliwości dotyczące wakacyjnej pracy? Jeśli tak – napisz do mnie!